Stampersgat, 26 juli 2023

Op 10 augustus is het World Lion Day. Een dag die is uitgeroepen om wereldwijd aandacht te geven aan de koning der dieren, de leeuw. Het is bij veel mensen onbekend dat het niet goed gaat met deze koning. Schattingen gaan uit van maximaal 30.000 leeuwen maar de meeste natuurbeschermers schatten dat er nog maar zo’n 20.000 leeuwen in het wild leven. Dat is dus minder dan neushoorns en olifanten.

De belangrijkste bedreiging voor de leeuw is afname van leefgebied. Dat leidt ertoe dat het dier steeds vaker in conflict komt met mensen, bijvoorbeeld als de leeuw jacht maakt op de veestapel van de lokale bevolking. Veel leeuwen worden bij zo’n conflict gedood. Naar verwachting zal de bevolking in Afrika de komende decennia explosief groeien – en daarmee dus ook het conflict tussen wilde dieren en mensen. Een andere belangrijke bedreiging voor leeuwen is stroperij. Zo worden er strikken geplaatst door de lokale bevolking om aan voedsel te komen (bushmeat). Daarbij zijn leeuwen niet het hoofddoel maar zij komen uiteraard ook terecht in de strikken. Een andere belangrijke redenen om strikken te plaatsen is de illegale handel in wildlife.

Grote vraag naar lichaamsdelen

Vanuit een specifiek gedeelte van traditionele Chinese medicijnen (TCM) is er een grote vraag naar lichaamsdelen van grote katachtigen. Van oudsher worden tijgers gebruikt in dit soort ‘medicijnen’ maar aangezien dit dier al drastisch in aantallen is gedaald, naar schatting leven er nog maar zo’n 4000 tijgers in het wild, wordt het ook lastiger om aan dit dier te komen. Men zoekt daarom naar alternatieven die gevonden worden in luipaarden, sneeuwluipaarden, jaguars, nevelpanters en leeuwen. De leeuw is daarbij wellicht het grootste slachtoffer. Dat komt omdat dit dier, in tegenstelling tot de eerder genoemde katachtigen, minder goed beschermd is. Daardoor is het gemakkelijker om er handel in te voeren alsook om dit dier in gevangenschap te fokken. Zuid-Afrika is er berucht om geworden. Hier worden op haast industriële wijze leeuwen gefokt. Inmiddels leven er naar schatting zo’n 10.000 gefokte leeuwen in dit land terwijl er in het wild nog maar zo’n 3500 leeuwen leven in Zuid-Afrika. Het levensverhaal van zo'n gefokte leeuw is triest. 

De gefokte leeuw – een commercieel product

Vlak na geboorte wordt het welpje weggehaald bij zijn moeder. Weinig mensen staan stil bij het dierenleed van zo’n vroege scheiding. Normaliter blijven moeder en welp namelijk anderhalf jaar bij elkaar. Zo’n vroege scheiding is traumatisch voor moeder en welp. Maar deze is nodig zodat het welpje hulpeloos is, en dus afhankelijk wordt van mensen. De fokkers gebruiken dit zodat vrijwilligers, tegen betaling, voor het hulpeloze welpje kunnen zorgen. Vele van hen vallen voor het verhaal dat het hier om een gevonden welpje gaat. Of om een diertje dat afgewezen is door zijn moeder. Na enkele maanden wordt de nog jonge leeuw ingezet in toerisme; mensen kunnen tegen betaling op de foto met het dier. Ook wandelen met leeuwen is een zeer gewilde excursie. Op een gegeven moment wordt de leeuw hiervoor echter te gevaarlijk. Het dier gaat dan veelal terug naar de fokker. Waar het wachten is op een jager die het dier kan afschieten in de canned hunting jacht. Dat is een specifieke vorm van trofeejacht waarbij een jager vooraf een dier besteld en ook met grote zekerheid weet dat hij met die trofee thuis komt. Gefokte leeuwen zijn een gemakkelijk doelwit want door hun contact met mensen, zijn ze hun angst verloren. En dus gemakkelijk benaderbaar. Na zijn dood wordt het skelet van de leeuw geëxporteerd naar Azië voor verwerking in traditionele Chinese medicijnen. Deze verschrikkelijke industrie werd pijnlijk blootgelegd in het verhaal van leeuw Jabula.

Wachten op verlossing

Hoewel het verantwoordelijke Ministerie in Zuid-Afrika in 2021 aankondigde een einde te willen maken aan deze fokindustrie van leeuwen, en ook een einde wil maken aan excursies met deze dieren, is het wachten op een uitfasering van de industrie. En tot die tijd is de gefokte leeuw gewoonweg een product voor de toerist, vrijwilliger, jager en medicijn afnemer. Het meeste geld wordt verdiend middels de vrijwilliger en toerist. Het is daarom van belang dat mensen beseffen dat zo’n ‘unieke’ ervaring, selfie of excursie met een wilde katachtige zoals leeuwen, wellicht leuk is voor hen. Maar zeker niet voor het dier zelf. Hier is direct winst te boeken want het is nu eenmaal zo dat leeuwen vooral gefokt worden doordat er vraag is vanuit bijvoorbeeld de toerist. Als mensen dit soort excursies niet meer boeken, zouden er stukken minder leeuwen gefokt worden. En massaal dierenleed zou bespaard blijven.

Leeuw zou beter beschermd moeten worden

De leeuw is een van de weinige grote katachtigen die niet tot in de hoogste graad beschermd wordt middels CITES verdragen. CITES staat voor Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. Doel van het CITES-verdrag, waarbij praktisch alle landen van de wereld zijn aangesloten dus ook Nederland, is voorkomen dat een dier,- of plantensoort in het wild uitsterft of sterk in aantallen daalt door internationale handel. En de internationale handel in wilde dieren (en planten) is immens. Hoewel de sterk afnemende aantallen leeuwen voor zich zouden moeten spreken, en dit dier dus in de hoogtegraad beschermd zou moeten worden zoals ook de tijger, luipaard en cheeta, stuit zo’n betere bescherming op de nodige tegenstand vanuit diverse landen in Afrika. Die is er waarschijnlijk in gelegen dat de leeuw zeer gewild is als jachttrofee; dit valt ook onder handel en dus onder CITES. Afrikaanse landen stellen dat een betere bescherming van de leeuw niet nodig is omdat het met de leeuwen in hun land ‘goed gaat’. Dat staat in scherp contrast met berichtgeving uit het werkveld zelf. Door de mindere bescherming van de leeuw is ook het fokken van deze dieren stukken gemakkelijker. Met een vreselijke industrie als gevolg, zoals boven al aangegeven.

Is er dan helemaal geen hoopvol nieuws te melden?

Er is gelukkig ook goed nieuws. De leeuw is namelijk ook een dier dat zich redelijk snel kan herstellen. In gebieden waar het dier praktisch was uitgestorven, en waar men geïnvesteerd heeft in betere bescherming, zie je dat herstel mogelijk is. Zo werd recent bekend gemaakt dat in Kafue NP (Zambia) het aantal leeuwen explosief groeit. Na jaren van stroperij werd ingezet op betere bescherming van het gebied wat leidde tot een aanzienlijke groei van het aantal leeuwen.

Het blijft echter van belang dat er op diverse manieren gewerkt wordt aan een betere bescherming van de leeuw. Je kunt immers investeren in landaankoop waar dieren zoals leeuwen, veilig kunnen leven. Alsook investeren in anti stropers units die deze gebieden moeten beschermen. Maar zolang er op grote schaal vraag is naar bijvoorbeeld de
lichaamsdelen van de leeuw, blijft het dweilen met de kraan open. Zolang de leeuw niet beter beschermd wordt, blijft ook een grote handel in dit dier bestaan. Actie is daarom nodig op diverse niveaus, iets waar SPOTS haar steentje bij probeert te dragen.

Foto: Evert Doorn/The Wild Site